O experimento do que vos falo hoxe realizouno Philip Zimbardo, colega do noso vello amigo Milgran sobre o que escribín fai uns meses (ao final do artigo deixo o link). Corría o ano 1971 e este psicólogo quería estudiar o comportamento das persoas dentro das prisións e para conseguilo recreou unha cárcere nun sótano da Universidade de Stanford. Como el mesmo dicía, quería “ver como se comportaba xente boa en situacións malvadas”.
Procedemento
Como en outros moitos experimentos, o estudio anunciouse nos xornais locais. O reclamo eran 15 $ ao día por participante no estudio. Das persoas que se presentaron voluntarias, seleccionáronse a 24; todos homes psicolóxicamente estables e en bo estado de saúde.
Os participantes repartíronse en dous grupos ao azar:
- 12 deles formarían parte do grupo dos prisioneiros
- os outros 12 serían os guardiáns
Os roles dentro do experimento
-
Alcaide
Zimbardo actuaba como o alcaide do cárcere; as súas funcións eran establecer as normas e observar todo o que acontecera no transcurso do experimento (xunto con outros observadores).
-
Guardiáns
Os guardiáns vestían cunha indumentaria de estilo militar, con porras e gafas de espello. Tiñan que dirixir o cárcere da forma que a eles lles parecera máis axeitada. O único que tiñan prohibido era exercer violencia física.
-
Prisioneiros
Aos prisioneiros quitáronlles as súas pertenzas e vestían únicamente cunha bata. Púxoselles unha pequena cadea arredor do nocello e unha media na cabeza para simular que estaban rapados ao cero. Chamábanos por un número de identificación, xa que tiñan prohibido empregar os seus nomes. E carecían de calquera luxo, as comidas eran moi básicas e para durmir tiñan soamente un colchón e unha manta.
Que pasou no experimento?
En tan só uns poucos días evidenciouse o lado máis oscuro e inhumano das persoas…
Os prisioneiros comenzaron a sufrir humillacións e castigos por parte dos guardiáns. De feito, ao segundo día xa houbo un motín como protesta polas malas condicións nas que se atopaban. Os guardiáns para tratar de neutralizalos, por iniciativa propia, atacáronos con extintores e separáronos en dous grupos: os bos e os malos, coa finalidade de facerlles crer que había infiltrados entre eles.
Co paso do tempo os guardiáns, co propósito de reafirmar a súa autoridade, tomaron medidas cada vez máis duras e someteron aos prisioneiros a vexacións varias:
- Exercicios forzados
- Recontos cada vez máis frecuentes
- Confiscación dos colchóns
- Ir o baño pasou de ser un dereito a un privilexio
- Obrigáronos a limpar os inodoros coas mans
- Fixéronlles deambular espidos
- Privación de comida
- Zancadillas, empuxóns, zarandeos
- …
As humillacións e os castigos pasáronlles factura aos prisioneiros: sufriron pensamento desorganizado, sarpullidos psicosomáticos, estrés, pánico… De feito, dous dos participantes tiveron que ser substituídos.
Un dos participantes de reeplazo, ao observar nada máis chegar o funcionamento da prisión, comezou unha folga de fame como protesta. Esta rebeldía foi castigada por parte dos guardiáns pechándoo nunha pequena celda totalmente espido. A reacción dos seus compañeiros prisioneiros foi bastante curiosa: considerárono un alborotador en vez de un camarada que trataba de axudarlles. Pasado un tempo, os guardiáns propuxéronlles un trato aos prisioneiros: liberar ao seu compañeiro de illamento a cambio das súas mantas. Menos un, todos decidiron quedarse coas mantas.
Fin do experimento
O experimento tivo que suspenderse ao sexto día, a pesar de que estaba programado para que durase varias semanas.
Detívose trala visita dunha persoa allea ao estudio, unha rapaza estudiante de postgrado que se alarmou ao ver a crueladade coa que alí trataban as persoas. Foi a única que o fixo, a pesar de que máis de 50 persoas alleas ao equipo visitaran o cárcere e observaran o que acontecía. Por que? Pois porque tanto os participantes voluntarios como os investigadores metéronse tanto na ficción do experimento, que non foron capaces de ver que a situación estaba fóra de control.
Conclusións
Non é algo que esteamos acostumados/as a escoitar pero… Un grupo de persoas sanas e estables poden converterse en torturadores con relativa facilidade. Xa sei que hai moitos “peros”, ainda así debemos ter en conta que o entorno inflúe no noso comportamento máis do que creemos e do que nos gustaría: formar parte dun grupo, vestir dunha forma determinada, os símbolos, as regras ou normas, o rol desempeñado… Modula a nosa forma de comportarnos.
O “ben” e o “mal” non só se atopa no interior das persoas, así que non perdamos de vista aos factores situacionais. Cuns simples cambios no marco das relacións, aderezado cun pouco de despersonalización, impunidade e anonimato, é suficiente para que o reverso tenebroso das persoas saia á luz.
Reflexionemos
Con este experimento queda claro que se debería de andar con máis ollo coas persoas que ostentan e exercen algún cargo de autoridade. Cando unha persoa sinte que ten lexitimidade para facer cumplir as normas, pode extralimitarse e actuar como se fose máis importante o cumplimento dunha orde que a integridade física, psicolóxica e emocional das persoas.
Supervisión para controlar que as persoas non se sobrepasen na realización da súa función, por favor!
Link:
Artigo do experimento sobre a obediencia á autoridade: https://psicologajanetdiaz.es/obediencia-a-autoridade/
Psicóloga Lugo
Janet Díaz
Bibliografía
Zimbardo, P. El efecto Lucifer: el porqué de la maldad (2012).
